Polski system prawny, realizując dyrektywy unijne stworzył wiele mechanizmów mających na celu zapewnienie odpowiedniej ochrony konsumentom, którzy w obrocie gospodarczym postrzegani są jako podmioty słabsze, nie posiadające specjalistycznej wiedzy i przez to narażone na zawieranie niekorzystnych dla siebie postanowień umownych. Dotychczas ochrona ta była ograniczona i niedostępna dla przedsiębiorców w ścisłym tego słowa znaczeniu. Mogli oni korzystać z niej tylko wtedy, gdy dokonywali czynności niezwiązanych z prowadzoną przez siebie działalnością gospodarczą (np. zakupu), czyli sytuacji, w których nie pobierali rachunku czy faktury na swoje dane firmowe. Jednak rok 2021 przynosi zmiany również i w tym zakresie i od 1 stycznia przedsiębiorcy mogą korzystać z niektórych instytucji ochrony konsumenckiej.

Podstawą nowych rozwiązań są zmiany w Kodeksie Cywilnym

Podstawą nowych rozwiązań są liczne zmiany wprowadzone do Kodeksu Cywilnego, które dotykają sfery niedozwolonych postanowień umownych, czyli klauzul abuzywnych jak i kwestii związanych z rękojmią za wady rzeczy przy sprzedaży oraz możliwością odstąpienia od umowy zawartej na odległość. Kluczowym stało się zawarcie w regulacji ustawowej normy, zgodnie z którą dany przepis, wcześniej określony przez ustawodawcę, „stosuje się do osoby fizycznej zawierającej umowę bezpośrednio związaną z jej działalnością gospodarczą, gdy z treści tej umowy wynika, że nie posiada ona dla tej osoby charakteru zawodowego, wynikającego w szczególności z przedmiotu wykonywanej przez nią działalności gospodarczej, udostępnionego na podstawie przepisów o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej”. Wzmiankę taką znajdziemy głównie w artykułach poświęconych umowie sprzedaży. Ponadto ustawodawca dodał do kodeksu art. 385 z indeksem 5, w którym wymienił konkretne regulacje dotyczące ochrony konsumentów, jednocześnie zobowiązując do stosowania ich również wobec przedsiębiorców.

Nie każdy przedsiębiorca może skorzystać z nowych regulacji

Podczas używania pojęcia przedsiębiorcy w kontekście wprowadzonych przepisów, należy być bardzo ostrożnym, ponieważ nie każdy przedsiębiorca będzie mógł skorzystać z nowej regulacji prawnej. Przepisy wprost wskazują jakie wymogi muszą zostać spełnione, aby móc skorzystać z przewidzianej ochrony. Szczególne uprawnienia konsumenckie przysługują jedynie osobie fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą zarejestrowaną w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG). Oznacza to, że przedsiębiorcy prowadzący swoją działalność na przykład w postaci spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, nie będą mogli korzystać z tych uprawnień. Nie jest to jedyny wymóg postawiony przez ustawodawcę. Oprócz określonego rodzaju przedsiębiorców, ochrona jest ograniczana tylko do przypadków zawierania umowy bezpośrednio związanej z działalnością gospodarczą takiego przedsiębiorcy. Ponadto z treści tej umowy wynikać musi, że nie posiada ona dla niego charakteru zawodowego, mającego źródło w przedmiocie wykonywanej przez niego działalności gospodarczej.

Ocena tego, czy umowa miała charakter zawodowy będzie dokonywana głównie na podstawie wpisu w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej w oparciu o przedmiot prowadzonej działalności, czyli PKD. Gdy okaże się, że dana umowa ma związek z działalnością ale nie wynika z PKD wykazanego w CEIDG, czyli nie ma charakteru zawodowego, przedsiębiorcy będzie przysługiwała prawna ochrona polegająca głównie na tym, że umowa nie będzie mogła być już dowolnie regulowana, a wszelkie zastrzeżenia niezgodne z prawami konsumenta przyznanymi przedsiębiorcy, nie będą obowiązywać.

Jakie prawa konsumenta przysługują przedsiębiorcom?

Do praw konsumenta przyznanych przedsiębiorcom należy między innymi prawo do odstąpienia od umowy zawartej na odległość (przez Internet, czy też telefon) bez przyczyny w terminie 14 dni. Należy pamiętać, że prawo to nie jest zależne od wystąpienia wady rzeczy, czy też szczególnych okoliczności, które zazwyczaj uprawniają do odstąpienia od umowy. Dla tego typu przypadków istnieje odrębna regulacja oraz odmienne terminy odstąpienia, ponadto w takich sytuacjach przedsiębiorcy od zawsze przysługiwało takie prawo. Z kolei wskazana regulacja charakteryzowana jest, jako tak zwane prawo do namysłu, które umożliwia na przykład wycofanie się z nieprzemyślanego zakupu. W momencie skorzystania z tego prawa umowa uważana jest za niezawartą, zaś strony są zobowiązane zwrócić sobie wszystko, co wzajemnie świadczyły.

Kolejne uprawnienia dotyczą gwarancji i rękojmi przy sprzedaży, które przysługą każdemu kupującemu, jednak na różnych warunkach w zależności od tego kim jest kupujący. Jak zapewne można się domyślić dotychczas przepisy o rękojmi były zaostrzone w stosunku do przedsiębiorcy, który podczas transakcji sprzedaży musiał wykazywać szczególną ostrożność jako druga strona transakcji – kupujący.

Od stycznia 2021 roku przedsiębiorcy objęci ochroną poszczególnych praw konsumenckich mogą korzystać z domniemania istnienia wady rzeczy lub jej przyczyny w chwili wydania towaru. Oznacza to, że taki przedsiębiorca nie musi udowadniać istnienia wady sprzedającemu. Oczywiście uprawnienie to nie jest nieograniczone, należy przestrzegać rocznego terminu, przed upływem którego wada bądź przyczyna powinna zostać stwierdzona. Ponadto kupujący będący „uprzywilejowanym” przedsiębiorcą nie będzie tracił uprawnień z tytułu rękojmi, jeżeli nie zbadał rzeczy w czasie zakupu i nie zawiadomił niezwłocznie sprzedawcy o wadzie, jak i również w sytuacji, kiedy nie zawiadomił sprzedawcy niezwłocznie po stwierdzeniu wady, gdy wada wyszła na jaw dopiero później. Dodatkowo taki przedsiębiorca może skorzystać z 14-dniowego terminu (14 dni kalendarzowych) na rozpatrzenie reklamacji z tytułu rękojmi przez sprzedawcę. Termin ten był wcześniej zastrzeżony wyłącznie dla konsumentów.

Zmiany dotyczą także klauzul abuzywnych

Ponadto do powyżej określonego grona przedsiębiorców znajdą zastosowanie regulacje dotyczące klauzul abuzywnych. Zgodnie z kodeksem cywilnym przedsiębiorca korzystał z ochrony przed niedozwolonymi postanowieniami umownymi tylko wówczas, gdy umowa została zwarta między przedsiębiorcami stosującymi różne wzorce umów. Wtedy też taka umowa nie obejmowała tych postanowień wzorców, które były ze sobą sprzeczne. Od tego roku ochrona ta została wzbogacona o dodatkowy przepis. Zgodnie z nową regulacją postanowienia spełniające przesłanki klauzul abuzywnych, które znajdą się w umowie, nie będą wiążące dla przedsiębiorców, do których stosuje się przepisy o konsumentach. Dzięki temu oprócz regulacji poświęconej sprzecznym wzorcom umownym, przedsiębiorca może również liczyć na ochronę w sytuacji użycia niedozwolonego postanowienia umownego. Klauzulami abuzywnymi są postanowienia umowne nieuzgodnione indywidualnie z konsumentem, kształtujące jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami tym samym rażąco naruszając jego interesy. Pojawienie się w umowie którejś z nich automatycznie skutkuje ich nieważnością.

Omawiając nowe przepisy dotyczące ochrony przedsiębiorcy należy podkreślić, że pomimo posiadania poszczególnych uprawnień konsumentów, nie mogą oni ubiegać się o pomoc u miejskich czy też powiatowych rzeczników praw konsumenta, jak i u Prezesa UOKik.

Podsumowując

Odpowiadając na wcześniej postanowione pytanie, przedsiębiorca może być traktowany jak konsument, gdy dana czynności cywilnoprawna nie jest związana z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą. W gruncie rzecz chodzi o sytuacje, w której przedsiębiorca nie występuje jako podmiot profesjonalny, wtedy też jego osoba sprowadzana jest do poziomu konsumenta. Nowa regulacja wprowadza z kolei sytuacje, w której przedsiębiorca traktowany jest jak konsument przy jednoczesnym pełnieniu funkcji przedsiębiorcy. Dzięki temu może on korzystać z praw przysługujących konsumentom. Należy mieć jednak na uwadze, że aby móc skorzystać z takiej uprzywilejowanej pozycji muszą zostać spełnione wszystkie ustawowo przewidziane przesłanki co do cech przedsiębiorcy jak i charakteru samej umowy.

Martyna Skowrońska, Oniszczuk & Associates

Sprawdź więcej tekstów Oniszczuk&Associates na portalu NoweMedium.

Śródtytuły pochodzą od redakcji.